Καταρρίπτοντας μία ψευδαίσθηση: το Bitcoin και οι περιορισμοί του (σαν νόμισμα) I Blog
Από τον Μάκη Μαλιώρη, Technology & Operations Director στην Cardlink
Μια θαρραλέα ματιά στην πραγματικότητα πίσω από την αντίληψη για την αξία του Bitcoin σαν βιώσιμο νόμισμα. Ποια είναι η σχέση του με το χρήμα όπως το ξέρουμε; Θα γίνει δημοφιλής τρόπος πληρωμής; Μέσα από ορισμένες κοινές πεποιθήσεις και παρανοήσεις καθώς και ερωτήματα που προκαλούν σκέψεις, θα αντικρύσουμε την αλήθεια για το Bitcoin και τους περιορισμούς του.
Blockchain Καινοτομία Επιχειρηματικά δεδομένα Στρατηγική
Μέσα σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, κτισμένο από τις γερμανικές δυνάμεις για τους δυτικούς αιχμαλώτους πολέμου κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, διαδραματίζεται μια συναρπαστική ιστορία. Η ιστορία αυτή εξηγεί τους λόγους και τον τρόπο που δημιουργείται ένα νόμισμα, τους κανόνες γύρω από τις συναλλαγές με αυτό και τις ανάγκες που διαμορφώνουν τέτοιους κανόνες. Ταυτόχρονα, η ιστορία εξηγεί με απλά λόγια, χρησιμοποιώντας μερικά πακέτα τσιγάρα, λίγα γραμμάρια καφέ και μερικές μπάρες σοκολάτας, κάποιους δύσκολους οικονομικούς όρους όπως το αρμπιτράζ, την αθέτηση πληρωμών και το ισοζύγιο. Πρόκειται για μια ιστορία που αφηγείται ο Γ. Βαρουφάκης στο κεφάλαιο 7 του βιβλίου του «Μιλώντας στην κόρη μου». Αναρωτιέστε, όμως, τι σχέση έχει αυτό με τους περιορισμούς του Bitcoin σαν νόμισμα;
Ας αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να ξεκαθαρίσουμε τη διαφορά μεταξύ χρήματος και νομίσματος, ώστε να ξεκαθαρίσουμε μια για πάντα πιθανές παρεξηγήσεις! Το χρήμα, φίλοι μου, είναι κάτι άυλο που έχει να κάνει με αριθμούς, ενώ το νόμισμα είναι το φυσικό χρήμα που μπορεί να κρατήσει κανείς στα χέρια του, τα γνωστά μας κέρματα και τα χαρτονομίσματα. Κρατήστε αυτή την απαραίτητη διευκρίνηση και ας επιστρέψουμε στην ιστορία με τον πόλεμο. Στο κεφάλαιο αυτό του βιβλίου του, εκτός από το βασικό συμπέρασμα, που είναι ότι το χρήμα δεν μπορεί να διαχωριστεί από το κράτος, ο συγγραφέας υποστηρίζει (έπειτα από την προμήθεια αρκετών πακέτων του Ερυθρού Σταυρού) ότι η συγκεκριμένη ποσότητα Bitcoins και ο περιορισμένος αριθμός τους, φέρνουν στην επιφάνεια δύο σημαντικά ζητήματα: πρώτον, ένα αποπληθωριστικό αποτέλεσμα (το Bitcoin είναι αποπληθωριστικό βάσει σχεδιασμού εξαιτίας της περιορισμένης διαθεσιμότητάς του) και δεύτερον, σαν αποτέλεσμα του πρώτου, την αδυναμία ανάκαμψης της οικονομίας με την αύξηση της ποσότητάς του. Ο συγγραφέας, χρησιμοποιώντας το συγκεκριμένο κεφάλαιο για να πει την άποψή του, επισημαίνει επίσης ότι το Bitcoin σίγουρα δεν είναι η απάντηση στο ερώτημα «Τι είναι το χρήμα στην πραγματικότητα;»
Παραμένοντας για λίγο στο ερώτημα του αποπληθωρισμού, με την πάροδο του χρόνου εμφανίζονται αντίθετες απόψεις, οι οποίες είτε διαφωνούν για τον αποπληθωρισμό μεταξύ τιμής και προσφοράς, είτε υπογραμμίζουν ότι το Bitcoin έχει σχεδιαστεί για να παρουσιάζει προβλέψιμα και χαμηλά ποσοστά πληθωρισμού. Μάλιστα, αξίζει να αναφέρουμε ότι δεν θα υπάρξουν ποτέ περισσότερα από 21 εκατομμύρια Βitcoins. Αυτό το αυστηρά καθορισμένο όριο (που μπορεί να τροποποιηθεί μόνο με αλλαγή στον κώδικα του Bitcoin και με τη γενική συναίνεση από την πλευρά της κοινότητας του Bitcoin) δημιουργεί μια αίσθηση εμπεδωμένης αξίας και ήταν το αποτέλεσμα μιας καλά μελετημένης διαδικασίας όταν ξεκίνησε η υλοποίηση του εγχειρήματος του Bitcoin, κατά τον προσδιορισμό της σωστής δυναμικής της προσφοράς και της ζήτησης. Ο απώτερος σκοπός ήταν να μιμηθεί τα χαρακτηριστικά ενός σπάνιου περιουσιακού στοιχείου, όπως ο χρυσός, τα διαμάντια ή ακόμα και η τέχνη.
Με άλλα λόγια, αυτή η περιορισμένη προσφορά αποσκοπεί στην αύξηση της αξίας κάθε μεμονωμένου Bitcoin με την πάροδο του χρόνου, καθώς η ζήτηση για το κρυπτονόμισμα αυξάνεται αλλά η προσφορά παραμένει σταθερή. Αντιθέτως, τα παραστατικά (fiat) νομίσματα λόγω της εξάρτησής τους από τις κεντρικές τράπεζες ή τις νομισματικές αρχές για την έκδοση και τους κανόνες χρήσης τους, είναι συχνά ευάλωτα στον πληθωρισμό. Αυτά τα διοικητικά όργανα διαθέτουν την εξουσία να χειραγωγούν τις νομισματικές πολιτικές, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου της προσφοράς χρήματος και των επιτοκίων. Όταν εφαρμόζονται επεκτατικές νομισματικές πολιτικές, όπως η εισαγωγή επιπλέον νομίσματος στην κυκλοφορία, η αξία του νομίσματος μπορεί να μειωθεί σταδιακά με την πάροδο του χρόνου. Αυτή η συνεχής αύξηση της προσφοράς χρήματος μπορεί να διαβρώσει την αγοραστική του δύναμη και να υπονομεύσει τη σταθερότητα των παραστατικών (fiat) νομισμάτων.
Ωστόσο, αυτή η αποπληθωριστική φύση του Bitcoin μπορεί επίσης να γίνει δίκοπο μαχαίρι. Ενώ με την πάροδο του χρόνου μπορεί να αυξήσει την αξία μεμονωμένων Βitcoins, ταυτόχρονα μπορεί να οδηγήσει σε συσσώρευση και απροθυμία χρήσης του νομίσματος, γιατί οι κάτοχοί τους ενδέχεται να πιστεύουν ότι η αξία του θα συνεχίσει να αυξάνεται στο μέλλον. Αυτό μπορεί να εμποδίσει την υιοθέτηση του Bitcoin ως μέσου ανταλλαγής, αφού οι άνθρωποι είναι λιγότερο πρόθυμοι να ξοδέψουν το νόμισμά τους εάν πιστεύουν ότι θα έχει μεγαλύτερη αξία στο μέλλον.
Υπάρχουν ακόμη και ενσωματωμένα, από τη γέννησή του, αντιπληθωριστικά μέτρα στο «εσωτερικό» του Bitcoin (όπως η «μείωση κατά το ήμισυ (halving)» που μειώνει κάθε τέσσερα χρόνια τον αριθμό των Βitcoins που μπορούν να «εξορυχθούν» (mined) και να μπουν σε κυκλοφορία). Η αλήθεια είναι ότι:
- Μέχρι στιγμής έχουν παραχθεί ήδη 19.306.581 Βitcoins (ή αλλιώς το 92% της συνολικής προσφοράς, σύμφωνα με το coinmarketcap.com στις 3 Μαρτίου 2023)
- Ένας μεγάλος αριθμός Βitcoins (περίπου 20-23%) έχει χαθεί για πάντα, κυρίως λόγω της απώλειας των ιδιωτικών κλειδιών τους
- Το τελευταίο νέο Bitcoin θα δημιουργηθεί γύρω στο έτος 2140
Η πρόθεση κατά τον σχεδιασμό του Bitcoin ήταν καθώς μειώνεται η συνολική προσφορά τους, η αξία του κρυπτονομίσματος στην αγορά να αυξάνεται και η αγοραστική του δύναμη να ανεβαίνει. Η αλήθεια είναι ότι η επιτυχία και η σταθερότητα της αξίας του Bitcoin εξαρτάται από τη δυναμική της αγοράς, τις κανονιστικές ρυθμίσεις και κυρίως το επενδυτικό κλίμα (το συναίσθημα των επενδυτών). Η αστάθεια του, στο άλλο άκρο όμως, και η έλλειψη ουσιαστικής αξίας καθιστούν αρκετά αβέβαιη τη μακροπρόθεσμη επιτυχία του σαν ένα ευρέως αναγνωρισμένο και σταθερό περιουσιακό στοιχείο. Με βάση τα παραπάνω, λοιπόν, δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι το Bitcoin είναι κάτι που θα αντικαταστήσει το χρήμα, ενώ δεν υπάρχει κανένας λόγος να το αντιμετωπίζουμε με αυτόν τον τρόπο.
Ας προσπαθήσουμε ωστόσο να είμαστε λιγότερο σκληροί και ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στις προϋποθέσεις για να αναγνωρίζεται κάτι ως «χρήμα». Οι οικονομολόγοι σε όλο τον κόσμο συμφωνούν ότι το χρήμα έχει τρεις βασικές λειτουργίες: της λογιστικής μονάδας, του αποδεκτού μέσου συναλλαγής και του μέσου αποθήκευσης αξίας. Προαιρετικά, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και σαν μέσο αναβολής πληρωμών.
Το Bitcoin δεν εξυπηρετεί με επάρκεια ούτε μία από αυτές τις λειτουργίες!
Η απόδοσή του σαν λογιστική μονάδα είναι κακή: δεν αποτελεί μια τυπική, ευρύτατα διαδεδομένη μέτρηση αξίας, με τις τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών να εκφράζονται σε αυτό το νόμισμα. Οι (σχετικά λίγες) επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο που δέχονται Bitcoins αναγράφουν πάντα τις τιμές των προϊόντων τους στο εθνικό νόμισμα της χώρας στην οποία εδρεύουν (διαφορετικά, η αστάθεια του Bitcoin θα επηρέαζε δραματικά τις τιμές τους).
Επίσης, το Bitcoin δεν χρησιμοποιείται ιδιαίτερα σαν ανεξάρτητη λογιστική μονάδα μέτρησης για άλλα νομίσματα (παρά το γεγονός ότι το Bitcoin έχει κερδίσει κάποια αποδοχή σαν λογιστική μονάδα σε ορισμένους κύκλους, σίγουρα δεν χρησιμοποιείται συχνά με αυτό τον τρόπο σήμερα).
Το Bitcoin έχει πολύ περιορισμένη χρήση σαν μέσο συναλλαγής· το χρήμα υπάρχει για να καθιστά δυνατές τις συναλλαγές και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο όταν γίνει αποδεκτό από αγοραστές και πωλητές για την πληρωμή χρεών ή οικονομικών υποχρεώσεων.
Παρόλο που όλο και περισσότεροι πωλητές αποδέχονται το Bitcoin, η πραγματικότητα είναι ότι το κάνουν περισσότερο για λόγους μάρκετινγκ και δημοσιότητας, και αυτή η τάση είναι πολύ πιθανό να σταματήσει μόλις η τιμή του Bitcoin βρεθεί (εκ νέου) σε πτωτική πορεία.
Στον πυρήνα οποιουδήποτε χρηματικού συστήματος βρίσκεται επίσης η εμπιστοσύνη. Η πρόκληση όσον αφορά την εμπιστοσύνη στο Bitcoin εντοπίζεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που να αισθάνονται σιγουριά για τη συνολική εικόνα του – λόγω του αισθήματος ανασφάλειας που τους προκαλεί (δεν υποστηρίζεται από μια κεντρική τράπεζα ή μια κυβέρνηση), της αστάθειάς του και της συνεχόμενης απειλής των ρυθμιστικών αρχών. Έχοντας όλα αυτά κατά νου, μπορούμε να συμπεράνουμε την ακαταλληλότητα του Bitcoin σαν μέσο αναβολής πληρωμών.
Με αυτή τη διαπίστωση, επιστρέφουμε στην τελική λειτουργία του χρήματος: την αποθήκευση της αξίας. Σύμφωνα με τον Καρλ Σουμπέτερ, έναν από τους μεγαλύτερους οικονομολόγους όλων των εποχών μαζί με τους Μέυναρντ Κέυνς και Μίλτον Φρίντμαν, στο βιβλίο του που δημοσιεύτηκε το 1930 , “A Treatise on Money“, το απόθεμα αξίας μπορεί να οριστεί ως «[…] η θέληση να κατέχει κανείς κάτι πολύτιμο τώρα…και στο μέλλον», κάτι που μας οδηγεί πίσω στο ζήτημα της αστάθειας του Bitcoin.
Σύμφωνα με το Bankrate, “Bitcoin’s price history: 2009 to 2023”: «Η τιμή του Bitcoin είχε μεγάλα σκαμπανεβάσματα από τότε που πρωτοεμφανίστηκε τον Ιανουάριο του 2009, αλλά η μακροπρόθεσμη τροχιά του ήταν αυξητική· παρουσιάζει πορεία “προς τα πάνω και δεξιά”, όπως λένε.» Ακόμη και μέχρι πρόσφατα, το Bitcoin παρουσιάζει μια αλλαγή της τάξης του +42,03% (σύμφωνα με το coindesk.com στις 27 Φεβρουαρίου 2023). Η ακραία αστάθεια του Bitcoin αποδίδεται κυρίως στο ότι δεν έχει εγγενή αξία: δεν υπάρχει τίποτα που να υποστηρίζει την αξία του, τίποτα άλλο εκτός από συναισθήματα και προβολές.
Γιατί, λοιπόν, να θεωρήσει κανείς το Bitcoin σαν ένα βιώσιμο υποκατάστατο του παραδοσιακού χρήματος; Έπειτα από προσεκτική εξέταση, είναι σαφές ότι το Bitcoin δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του να αποτελέσει μια πραγματική μορφή χρήματος. Ενώ προσφέρει λογιστική ακρίβεια, που διευκολύνεται από την ψηφιακή του ιδιαιτερότητα μέσω της κρυπτογράφησης και συχνά υιοθετείται σαν ψηφιακό μέσο αποθήκευσης αξίας, δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένουμε ότι το Bitcoin θα αντικαταστήσει πλήρως το χρήμα σε μια τεράστια και ποικιλόμορφη οικονομία. Oι περιορισμοί του κρυπτονομίσματος, αν και μπορεί να είναι χρήσιμο στο πλαίσιο ορισμένων σεναρίων, καθώς και η θεμελιώδης απόκλισή του από τα χαρακτηριστικά του παραδοσιακού χρήματος, υποδηλώνουν ότι η ευρεία υιοθέτησή του σαν ολικό υποκατάστατο παραμένει απίθανη.
Διαβάστε το επόμενο άρθρο μου για το μέλλον του Bitcoin: Το μεγάλo τέχνασμα και η πραγματική υπόσχεση
Ta παραπάνω αποτελούν προσωπικές μου απόψεις και θα ήταν χαρά μου να τις συζητήσουμε – επικοινωνήστε μαζί μου στο Makis.Malioris@worldline.com
 |
Μαργαρίτης (Μάκης) Μαλιώρης, Technology & Operations Director στην Cardlink
Ο Μάκης Μαλιώρης, με πάνω από μια δεκαετία εμπειρίας στην Cardlink, έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη καινοτόμων υπηρεσιών και προϊόντων πληρωμών. Νωρίτερα, εργάστηκε στην First Data International, όπου ασχολήθηκε με το Software και Product Development, στην Ελλάδα και στην ευρύτερη περιοχή της EMEA. Διαθέτει περισσότερα από 10 χρόνια εμπειρίας σε κεντρικά τραπεζικά συστήματα από τη θέση του Technology Deputy Director σε ελληνικές τράπεζες. Έχει διαχειριστεί με επιτυχία κρίσιμες περιόδους όπως το “Y2K bug” και η μετάβαση στο ευρώ. Παρακολουθώντας συνεχώς το μέλλον του χρήματος και των πληρωμών σε κάθε μορφή νομίσματος και έχοντας βαθιά τεχνογνωσία fintech, τα θέματα που αναλύει και μας παρουσιάζει είναι πάντα ενδιαφέροντα! |
